Sporculuk ve benzeri yeteneklerin
altında her özelliğimizde olduğu gibi genetik faktörler yatmaktadır. Spor
yeteneğinde %30-80 oranında genetik faktörlerin etkili olduğu bilinmektedir.
Her ne kadar bir takım genetik farklılıklar spor yeteneği ile ilişkilendirilmiş
olsa da bu değişikliklerin tek başlarına bir anlamı yoktur.
Örneğin COMT
genindeki bir farklılık (rs4680), yüzücülerdeki rekabet performansı ve ultra
dayanıklılık ile ilişkilendirilmiştir. COMT,
prefrontal korteks içindeki dopaminin düzenlenmesinde rol oynar, bu SNP'deki
varyasyon dopamin seviyelerini ve dolayısıyla bilgi işlemeyi ve hafızayı
etkiler. Böyle bir varyant eritropoietin reseptör (EPOR) geni içinde
rs121917830'da da meydana gelebilir. Bu varyasyon, etkilenen insanların kırmızı kan
hücresi üretimini ve dolayısıyla daha fazla oksijen taşıma kapasitesini
arttırdığı eritrosistoz-1 adlı bir hastalıkla bağlantılıdır. Bu değişiklik
dayanıklılık sporları için potansiyel olarak avantaj sağlar, Finlandiya kros
kayak şampiyonu Eero Mantyranta'nın bu varyanta sahip olduğu bilinmektedir.
Kanada engelli koşucusu PriscillaLopes-Schliep’te kas distrofisine bağlı lamin /
AC (LMNA) genini etkileyen nadir bir varyantın avantajı mevcuttur.
 |
| SPOR GENİ |
Bir diğer
değişiklik “olağanüstü kas” olarak tanımlanan miyostatin geninde (MSTN) nadir
bir varyasyondur. Yüksek düzeyde güç ve kas kütlesi gerektiren sporlarda
avantaj sağlayabilir. ACTN3 genindeki rs1815739 değişikliği, ACE genindeki (I)
/ delesyon (D) insersiyonu polimorfizmi (rs1799752), PGC1-1α genindeki
rs8192678 değişikliği de tanımlanan spora yatkınlık gösteren farklılıklardır.
Nükleer solunum faktörü 2 (NRF2) genindeki bir SNP (rs7181866), elit atlet
statüsü ile ilişkilendirilmiştir. ACTN3 bir “hız geni” olarak bilinmektedir.
Bunun dışında hem boy, hem de vücut kitle indeksi yüksek oranda
kalıtsaldır ve her ikisi de elit sporcu statüsünün elde
edilmesine katkıda bulunur.
 |
| SPORCU GENİ |
Ayrıca, psikolojik özellikler de anksiyete ile
ilişkili bir dizi SNP ile genetik olarak etkilenmektedir. İlginç bir şekilde,
beyin duygu merkezlerinin aktivitesini potansiyel olarak modüle eden
proteinleri kodlayan genlerde, özellikle serotoninerjik, katekolaminerjik ve
hipotalamik-hipofiz-adrenal sistemlerin elementlerini kodlayan genlerde de elit
spor performansına yatkınlığı etkileyebileceği bulunmuştur. Bu nedenle, spor
performansı üzerindeki genetik etki geniş, çok faktörlü ve yaygındır. Ancak bu
belirteçler yetenek belirlemek için kullanılamaz. Çünkü bilmediğimiz daha
birçok faktör mevcut. Bu faktörleri tespit etmek aradaki bağlantıları sağlamak
oldukça güçtür.
