Klonlama, herhangi bir şeyin aynısının kopyalanması anlamına gelmektedir. Bilimsel anlamda ise herhangi bir DNA dizisinin, hücre topluluğunun ya da organizmanın (hayvan, bitki, insan vb) genetik materyallerinin aynı kalması şartıyla üretilmeleridir. Üretilen canlıya ‘klon’ adı verilir.
1. Farklılaşmasını tamamlamamış kök hücreler klonlanır. Hücreler embriyonik dönemdedir.
2. Farklılaşmasını tamamen tamamlamış bir vücut hücresi klonlanır. Hücreler yetişkindir.
Klonlama Yöntemleri:
· Rekombinant DNA Teknolojisi ya da DNA Klonlaması
· Üreme Amaçlı Klonlama
· Tedavi Amaçlı (Terapatik) Klonlama
Rekombinant DNA Teknolojisi-DNA Klonlama
Hücre dışında gerçekleştirilen bir genetik üretimi söz konusudur. DNA parçalarının fonksiyonel olacak şekilde üretilmesidir. Bir genin vektöre (aracı) yerleştirilerek ve bu vektörün bakteri hücrelerine yerleşmesi transformasyonu sonucunda bakterilerin bölünmesi sırasında klonlanacak genin çoğaltılmasıdır. Gen klonlaması adı verilir. Virüsler, bakteriler, bakteriofajlar, plazmitler, kozmid ve mayalar vektör olarak kullanılmaktadırlar. Klonlanacak genler bu vektörler gen ekspresyon çalışmaları, vektör modifikasyonları ile yerleştirilirler. Yerleştirilen gen ya da gen topluluğuna rekombinant DNA adı verilmektedir. Rekombinasyon, farklı genotipteki DNAlar arasında eşleşmeler meydana geldiğinde, kalıtsal özelliklerin gruplanmalar halinde biraraya gelmesine yol açan olaylar dizisidir. Vektöre yerleştirilen DNA işlenmiş DNA’dır yani rekombinant DNA’dır. Doğadaki en güzel rekombinasyon örneği sperm ve yumurtanın DNA’larını döllenerek birleştirme olayıdır. Rekombinant DNA teknolojisi ile birçok ilaç (insülin) ve aşı üretimi yapılmaktadır.
Üreme Amaçlı Klonlama
Şu anda var olan ya da daha öncesinde var olmuş olan bir canlının DNA’sıyla aynı DNA’ya sahip canlıların meydana getirilmesidir. Bu işlem üreme hücresine sahip olmayan bir bireyin çocuk sahibi olmasına yardımcı olmak için umut vadedicidir. Dolly adlı koyun bu teknoloji ile yaratılmıştır.Koyun Polly’nin DNA’sı, DNA’sı çıkarılmış olan bir embriyo hücresine yerleştirilerek gebelik elde edilmiştir. Dolly dünyaya geldikten sonra çok uzun yaşamadan ölmüştür. Dolly’nin yaratılmasında kullanılan DNA, bedensel hücre DNA’sıdır. Dolly’nin biyolojik yaşının, kısa telomerler yüzünden aslında kronolojik yaşından daha fazlaydı. Bu da Polly’den alınan DNA’nın normal bir embriyo DNA’sı özelliklerini taşımadığı, DNA’nın ve boş embriyonun yaşının uyum sağlamadığını düşündürmektedir. DNA’mız zamanla susturulan ya da aktive edilen genlerden oluşmaktadır. Çok komplike mekanizmalarla DNA’mız yaşam boyu her bir hücremizde ayrı ayrı olmak üzere değişim halindedir. Kanser, büyüme, doku tamiri, yaşlanma bu değişim sürecine aittir. Ayrıca etik olarak yeni bir canlının yaratılmış olması oldukça tartışmalı bir durumdur.
Tedavi Amaçlı (Terapötik) Klonlama
Embriyo klonlama da denir. İnsan gelişiminin ve hastalıkların tedavisinin araştırılması ve çalışılması için kök hücrelerin yetiştirilmesidir. Kök hücreler insan vücudunda herhangi çeşit bir hücreye dönüşerek bozulmuş ya da hastalıklı dokuları yenileme/ iyileştirme yeteneğine sahiptirler. Araştırılmak istenen önemli bir konudur. Ancak her ülkede kök hücre tedavi çalışmaları etik nedenlerle yasal değildir. Ülkemizde de kök hücre çalışmalarına yasal kısıtlama getirilmiştir. Bu konu kötüye kullanım etik nedenlerle hassas bir konudur. Çünkü üzerinde çalışılan materyal insan embriyosudur. Buradaki temel amaç ise kişiye özel kök hücreleri üretmektir. Oluşumu hedeflenen bu iyileştirici dokuların sonradan vücudun iyileştirilmesi planlanan yerine aktarılıp bulundukları yerdeki hasarı onarmaları amaçlanmaktadır.
