Cinsiyet Kromozom Anomalileri

      Prenatal tanı endikasyonu, yaklaşık olarak tüm gebeliklerin %8’inde bulunmaktadır. Fetal karyotipleme endikasyonlarının başında; tarama testlerinde risk artışı, ileri anne yaşı, prenatal ultrasonografide saptanan yapısal anomaliler, kromozom anomalisi olan çocuk öyküsü ve çiftlerden birinde bilinen kromozom translokasyonu gelir. Günümüzde bilinen en sık endikasyon ileri anne yaşıdır. Fetal karyotipleme yapabilmek için invaziv yöntemler kullanılmaktadır. Gebelik haftasına göre, invaziv yöntemlerden amniyosentez, koryonik villus örneklemesi (CVS) veya kordosentez tercih edilmektedir. Bunlar içinde en fazla kullanılan yöntem amniyosentezdir. Prenatal dönemde saptanan kromozom anomalilerinin yaklaşık %90’ını 13, 18, 21 ve cinsiyet kromozomlarının sayısal anomalileri (anöploidiler) oluşturmaktadır. Cinsiyet kromozom anomalileri, otozomal kromozomlardaki gibi, sayısal veya yapısal olabilir. Bozukluklar tüm hücrelerde veya mozaik olabilir. Cinsiyet kromozom anomalileri, insanda en sık rastlanan genetik bozukluklardan biridir ve 400’de veya 500’de bir canlı doğumda görülür. Cinsiyet kromozomu bozukluklarında fenotipik özellikler, otozomal kromozom bozukluklarına göre daha hafiftir. Bunun nedeni olarak da, X kromozomu inaktivasyonu ve Y kromozomunda gen içeriğinin daha az olması sorumlu tutulmuştur. Canlı doğumda veya fetal dönemde saptanan en sık cinsiyet kromozomu bozukluğu trizomilerdir (XXX, XXY, XYY). Cinsiyet kromozomu trizomilerine spontan düşüklerde nadiren rastlanırken, X kromozomu monozomisi (Turner Sendromu) spontan düşüklerde en sık saptanan kromozomal anomalidir. Cinsiyet kromozomlarının yapısal anomalilerine ise daha az sıklıkta rastlanır. Cinsiyet kromozomu anomalilerinde mozaisizm, otozomal kromozom bozuklarına göre daha sıktır ve bu durum, bazı hastalarda fenotipik özelliklerin daha hafif gözlenmesi ile ilişkilidir.

X Kromozomu

Y Kromozomu

     Cinsiyet kromozomu bozukluğu olan kişilerde çoğunlukla hafif gelişimsel bozukluklar olduğu için, fetusta bir cinsiyet kromozom anomalisi saptanması, ebeveynlerin terminasyon kararı vermesini zorlaştırır. Cinsiyet kromozom anöploidilerinden en iyi tanımlanmış dört sendromda (Klinefelter Sendromu, Turner Sendromu, Trizomi X, XYY) klinik, infertilite veya gelişim anomalisi ile sınırlıdır.
İnsanda ilk tanımlanan cinsiyet kromozom anomalisi 1/1000 canlı erkek doğumda görülen Klinefelter Sendromu (47,XXY)’dur. Bu sendromun başlıca bulguları; ince yapılı, uzun boylu, uzun ekstremiteli fenotip, hipogonadizm, seks karakterleri gelişiminde gerilik, küçük testislerdir. Bireylerin hemen hemen hepsi infertildir ve erişkin yaşa gelip infertilite nedeniyle başvurduklarında tanı konur. Bu olgularda zeka geriliği gözlenmemesine karşın, sözel anlama ve uygulama düzeyleri normal erkeklerden daha düşüktür. Ayrıca, fenotipik görünümleri nedeni ile de psikososyal uyumsuzluklar görülebilmektedir.
     İnsanda yaklaşık 4000 canlı dişi doğumda bir görülen Turner Sendromu (45,X)’nda ise fenotipik özellikler daha belirgindir. Tipik bulguları; kısa boy, gonadal disgenezis, boyunda yelelenme, düşük ense saç çizgisi, ayrık meme başları, kardiyak bozukluklar ve renal bozukluklardır. Fetal hayatta ultrasonda kistik higroma şeklinde kendini belli edebilir. Turner Sendrom’lu olguların zeka düzeyleri normal veya normalin üzerindedir. Sözel olmayan IQ puanları, sözel IQ puanlarından daha düşük olabilir. Turner Sendromlu fetusların %99’u terme kadar abortus ile sonuçlanır.
     Triple X adıyla da bilinen Trizomi X (47,XXX), 1000 dişi doğumda bir sıklıkta görülen, çoğunda fenotipik bir anormalliğin bulunmadığı bir cinsiyet kromozom anöploidisidir. Bazı olgular ortalamadan daha uzun boylu olabilir, çoğu vaka infertilite nedeni ile başvurduğunda tanı alır. Trizomi X tanısı alan kişilerin %70 kadarında öğrenme problemleri görülür.
     Diğer bir sık görülen cinsiyet kromozom anomalisi 47,XYY Sendromu’dur ve yaklaşık 1000 canlı erkek doğumda bir karşımıza çıkar. Bu sendrom saptanan kişilerin normal erkek fenotipinden farklı bir fenotipleri yoktur, zeka düzeyleri normaldir. Fakat, bu olgularda eğitim ve davranış ile ilgili problemler gözlenebilmektedir. Fetusta 47,XYY saptanması durumunda genetik danışmanlık ve ebeveynlerin terminasyon kararı oldukça güçtür.İleri anne yaşı olduğunda tüm trizomilere yatkınlık artmaktadır. Belirgin dismorfik özellikleri ve zeka geriliği görülmediği için, 47,XXX ve 47,XYY sendromları sıklıkla tesadüfen prenatal tanıda veya infertilite nedeni ile başvuran çiftlerde saptanmaktadır. Cinsiyet kromozom anomalileri, genellikle zeka geriliği yapmadığı için ve ağır bir fenotipik bozukluk yaratmadığı için, prenatal tanıda saptandığında genetik danışması zor olan ve ebeveynlerin terminasyonu isteyip istemediklerine karar vermelerinde güçlük oluşturan durumlardır.