Y Mikrodelesyonu

     Spermatogenez primordial germ hücrelerinden sperm üretimidir. Bu süreçte genler ya da kromozomal üzerindeki hatalar infertiliteye neden olabilir. Y kromozomu erkek germ hücrelerinin gelişimi ve devamlılığının düzenlenmesinden sorumlu kromozomdur. Tüm genomun yaklaşık %2– 3’ünü Y kromozomu oluşturur. Psödootozomal bölgeler (PARs) Yp’nin (PAR1) ve Yq’nun (PAR2) uç kısımlarında bulunur. Yp, Y kromozomunun kısa, Yq uzun koludur. YPARs mayoz esnasında X kromozomunun psödootozomal XPARs bölgeleriyle rekombinasyona girer. PARs’da bulunan genler otozomal genler gibi kalıtılır. Y kromozomunun PARs dışı bölgeleri (%95) heterokromatin ve ökromatin bölgelerdir rekombinasyona girmezler. Heterokromatin bölge genetik olarak etkisizdir bu bölgeyi tekrar dizileri (DYZ1 ve DYZ2) oluşturur. Ökromatin bölge ise cinsiyetin belirlenmesinden sorumludur, tüm aktif genler bu bölgede lokalize olmuştur. Yp’deki genler (SRY) testis gelişiminde, Yq’daki genler ise spermatogenezde rol alırlar. Y kromozomu mikrodelesyonları ve spermatogenez arasında ilişki mevcuttur.

Kromozom Y              

     Fertilite gen bölgelerini azospermia factor (AZF) olarak adlandırmışlardır. AZF mikrodelesyonları non-obstrüktif azospermide %15, şiddetli oligospermide %5–10 saptanmıştır. AZF genleri Yq’da AZFa, AZFb, AZFc ve AZFd noktalarında bulunmaktadır. AZFa bölgesi diğer bölgelerden ayrı bulunmaktadır. AZFb ve AZFc dizileri Yq bölgesinde çakışır, AZF b/c olarak adlandırılır.

AZFa bölgesinin parsiyel delesyonları hipospermatogeneze neden olur. Komplet delesyonları seminifer tubüllerde germ hücre üretimini inhibe eder. Bu durumda TESE (Testicular Sperm Extraction) ile sperm elde edilebildiği bildirilmemiştir. Testis biyopsilerinde Sertoli Cell Only (SCO) sendromu görülür. USP9Y ve DBY genlerinin delesyonları ise değişken testiküler fenotiple bağlantılıdır. RBMY1A1 (RNA binding motif protein, Y-linked, family 1, member A1) geni erkek germ hücrelerinden eksprese olur. RBMY1A1 geninin değişiklikleri AZFb mikrodelesyonu fenotipte önemlidir. AZFb bölgesi delesyonlarına sahip hastalarda AZFa delesyonlarının aksine normal spermatogonyum ve primer spermatosit oluşumu vardır. Spermatojenik duraklamayla SCO sonucunda azospermi görülür. AZFb delesyonlu hastalarda da TESE önerilmemektedir. AZFc bölgesindeki delesyonlar sonucu hipospermatogenez meydana gelmektedir. AZFc bölgesi delesyonları azospermili erkeklerde %12, ciddi oligospermisi (sperm sayısı 5 milyondan az) olan erkeklerde %6 oranındadır. AZFc bölgesindeki delesyonlar spermatojenik yetmezliğe neden olur. AZFd bölgesi ayrı bir gen bölgesi olarak AZFb ve AZFc bölgeleri arasında yer almaktadır. AZFd delesyonlu hastalar hafif oligospermisi veya anormal sperm morfolojisine sahiptirler. Y kromozom mikrodelesyonlarının tespiti polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) yöntemi ile yapılır, oligozospermi nedeninin anlaşılmasına ve prognozun belirlenmesine imkan vermektedir ancak tedavisi yoktur.. AZFa ve AZFb mikrodelesyonlu hastalarda ICSI için TESE ile sperm eldesi mümkün değildir. Tekrarlayan düşük sayısının arttığı ve çocuklarında öğrenme bozukluğu görülebileceği bilinmektedir. Şiddetli oligospermi veya azospermisi olan hastalarda ICSI öncesi Y kromozom mikrodelesyon analizi yapılmalıdır. Ayrıca Y kromozomu babadan direkt erkek çocuğa geçeceği için çocuklar da subfertil olabilirler. 

Erkek İnfertilitesi

     Bir yıl düzenli ve korunmasız cinsel ilişkiye rağmen gebelik elde edilememesine infertilite denir, çiftlerin yaklaşık %15’inde mevcuttur. Erkek infertilitesinde vakaların yaklaşık olarak yarısı oligospermi, azospermi gibi hatalı spermatogenezle ilişkilidir. Erkek infertilitesi, infertil ailelerin  %30'undan  tek başına sorumludur. %20 olguda kadın faktörü ile birlikte rol alır. %20 oranında nedeni belirlenemeyen infertilite söz konusudur. İnfertilitede sperm morfolojisi (ışık ve elektron mikroskop ), sperm fonksiyonu (hareketliliği, akrozom reaksiyonu, sperm zona pellucida etkileşimi, oksidatif stres) ve nükleus değerlendirmesi (kromatin yoğunlaşması, DNA fragmentasyonu, anöploidi) gibi alanlar temel inceleme alanlarıdır. Memeli sperm heterojenitesi genel olarak morfoloji, motilite, nükleer farklılaşma, kapasitasyon ve reseptör durumu gibi birçok şekilde tanımlanabilir. Sperm analizi sonucunda, sperm sayısı 15 milyon/ml’den az ise oligozoospermi, ilerleyici motil spermatozoa %32’ nin altında olması astenozoospermi, normal morfolojideki spermlerin %4’den az olması teratozoospermi olarak tanımlanmaktadır.

İnfertil Erkeğin Değerlendirilmesi

İnfertilite nedeniyle başvuran erkeğin öyküsü, özgeçmişi ve soygeçmişi iyi sorgulanıp fizik muayenesi sistematik bir şekilde yapılmalıdır.

İnfertil erkeğin değerlendirilmesindeki temel amaçlar:

1.Düzeltilebilir durumları aydınlatmak.

2.Üremeye yardımcı teknikler ile tedavi edilebilen düzeltilemeyen durumları saptamak.

3.Hiçbir teknik ile düzeltilemeyen durumları saptamak.

4.Erkekte kısırlıkla birlikte olan önemli hastalıkları kromozomal ve genetik anomalileri saptamak

Erkek İnfertilitesinin Genetik Nedenleri:

Pretestiküler Nedenler:

Hipotalamus Hastalıkları:

Gonadotropin Eksikliği (Kalmann Sendromu)

Testiküler Nedenler

Kromozomla İlişkili Nedenler

Klinefelter Sendromu

46,XX Male Sendromu

47, XYY Erkekler

Diğer Nedenler:

Noonan Sendromu

Miyotonik Distrofi

İzole Sertoli Hücresi Sendromu

Y Kromozomu Mikrodelesyonları

Defektif Androjen Aktivitesi

5 Alfa Redüktaz Eksikliği

Androjen Reseptör Eksikliği

Posttestiküler Nedenler

Reprodüktif Yol Obstrüksiyonu

Doğumsal Blokajlar

• Kistik Fibrozis
• Young Sendromu
• Erişkin Polikistik Böbrek Hastalığı

Sperm Fonksiyon veya Hareketliliği İle ilgili Hastalıklar

Hareketsiz Siliya Sendromları

İmmünolojik İnfertilite

   İnfertilite tedavisi alan özellikle yardımcı üreme tekniklerinden faydalanması gereken hastalar mutlaka Tıbbi Genetik danışmanlığı almalılardır. Genetik olarak ilk yapılacak test kromozom testi, karyotip analizidir.