Gen Terapisi Nedir? Somatik ve Germline Tedavi Yöntemleri, CAR-T ve Yeni Nesil Uygulamalar

-
Resim
Gen Terapisi: Genetik Hastalıkların Geleceğe Taşınan Umudu Gen terapisi , mutasyona uğramış genlerin düzeltilmesi veya fonksiyonel genlerin ilgili dokuya aktarılması yoluyla hastalıkların tedavi edilmesini hedefleyen deneysel bir biyoteknolojik yaklaşımdır. 2024 itibarıyla bazı gen tedavileri klinik uygulamalara geçmiş olsa da, çoğu hâlâ araştırma ve klinik deneme aşamasındadır. Başta kistik fibroz, Duchenne müsküler distrofi, hemofili, talasemi ve orak hücre anemisi gibi monogenik (tek gen hastalığı) bozukluklar olmak üzere, kanser ve viral enfeksiyonlar gibi edinsel hastalıklar da gen tedavisinin hedefi haline gelmiştir. Gen Terapisinin Temel Yöntemleri Gen tedavisinde yaygın olarak kullanılan yöntemlerden biri, rekombinant DNA teknolojisi ile oluşturulmuş genetik materyalin, bir vektör aracılığıyla hedef hücrelere taşınmasıdır. Bu vektörler sıklıkla modifiye edilmiş adenovirüs , lentivirüs , AAV (adeno-associated virus) gibi viral taşıyıcılardır. Alternatif olarak, plazmidler,...
Yorum Gönder

Gebelikte Düşüklerin Kromozomal ve Genetik Nedenleri

-

İlk Üç Aydaki Gebelik Kayıplarının Kromozomal Nedenleri

Gebelik kayıplarının %60-70'i kromozom kaynaklıdır. Ancak aileler genellikle düşük yerine "kalp durması" gibi tanımlamalar yapar. Tıbbi olarak, ilk üç aydaki tüm gebelik kayıpları "düşük" (abortus) olarak adlandırılır. Düşüklerin temel nedeni, kromozomal anormalliklere bağlı olarak yaşamla bağdaşmayan fetüslerin doğa tarafından elimine edilmesidir.

Kromozomların Gebelikteki Rolü

Döllenme sırasında anne yumurtası ve baba spermi, her biri 23 kromozom getirir ve bu toplamda 46 kromozom oluşturur. Bu sayı eksik veya fazla olduğunda kromozomal anormallikler ortaya çıkar. Bu durum genellikle yaşamla bağdaşmaz ve düşükle sonuçlanır. Bazı durumlarda ise gebelik devam eder, ancak bebek ciddi sağlık sorunlarıyla doğabilir.

Gebelikte Düşüklerin Kromozomal ve Genetik Nedenleri

Kromozomal Hatalar ve Tanı Yöntemleri

1. Kromozomal Hata Noktası İhtimali (Anne-Baba Kaynaklı)

Anne ve babadan alınan kan örnekleriyle kromozom testleri yapılır. Özellikle dengeli translokasyon taşıyıcılığı, düşüklerin %6-7'sinden sorumlu olabilir.

Yaygın Kromozomal Anormallikler:

  • Trizomi: Fazladan bir kromozomun bulunması (ör. %60 oranında 16. kromozom)
  • Monozomi: Eksik bir kromozomun bulunması (ör. X kromozomu eksikliği, %20)
  • Poliploidi: 23 kromozomun birden fazla kez aktarılması

Dengeli Translokasyon Taşıyıcılığı: Bir ebeveynin kromozomlar arasında parça değişimi olmasına rağmen sağlıklı bir yaşam sürdürebilir. Ancak bu ebeveyn, döllenme sırasında fazla veya eksik kromozom parçası aktarabilir. Bu durum prenatal tanı ile tespit edilebilir.

2. Kromozomal Hata Noktası İhtimali (Düşük Materyalinden)

Düşük materyalinin kromozom testi ile incelenmesi, hatanın nedenini anlamak için önemlidir.

Gonadal Anöploidiler: Yumurta veya sperm oluşumu sırasında bölünme hataları sonucu kromozom anormallikleri meydana gelebilir. Bu durum, sonraki gebeliklerde yatkınlık oluştursa da risk genelde %1 civarındadır.

Kromozomal Hatalar ve Çözüm Yolları

Kromozomal durumların kesin bir tedavisi yoktur. Ancak tekrarlayan düşüklerde aşağıdaki yöntemler tercih edilebilir:

  1. Normal Gebelik Denemesi: Prenatal tanı ve amniyosentezle gebeliğin durumu kontrol edilir.
  2. Tüp Bebek Yöntemi: Genetik testlerle normal kromozom sayısına sahip embriyo seçilerek gebelik denenir.

Genetik Mutasyonların Rolü

Kromozom testiyle görülemeyen genetik mutasyonlar da düşüklerin nedenlerinden biridir. Bu riskleri azaltmak için:

  • Akraba evliliğinden kaçınılmalıdır.
  • Ailede genetik hastalık öyküsü varsa, gebelik öncesi bir Tıbbi Genetik uzmanına danışılmalıdır.

Sonuç

Gebelik kayıplarının büyük kısmı kromozomal nedenlere bağlıdır. Bu nedenle genetik testler ve prenatal tanı yöntemleri, sağlıklı gebelikler için kritik öneme sahiptir. Her durumda, bireylerin uzman bir hekime danışarak gebelik planlaması yapması önerilir.

Kaynaklar:

  1. PubMed
  2. American College of Medical Genetics (ACMG)

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Amyotrofik Lateral Skleroz, ALS Genetik mi?

-
Resim
Amniyotrofik lateral skleroz (ALS), genetik olarak birçok genetik varyasyonun orantısız olarak katkısıyla karakterize karmaşık bir nörodejeneratif hastalıktır. Ailede ALS hastası bireyin varlığı aile bireyleri açısından riski arttırır. ALS olan bireyin birinci derece akrabalarında (anne-baba-kardeş-çocuk) risk daha fazladır. Toplu olarak, tanımlanan genetik risk faktörleri, ALS’nin ∼% 50-% 70'inden sorumludur. ALS poligenik multifaktöriyel bir hastalıktır. Tek başına anlamı olmayan birçok genetik varyant ve birçok çevresel faktör bir araya gelerek hastalık ortaya çıkar. Hastalığın küçük bir kısmı ise tek gen hastalığı şeklinde kalıtırlır. Yani bir gendeki patojenik tek bir mutasyon hastalığın ortaya çıkmasına neden olabilir. Sonraki kuşaklara keskin bir biçimde kalıtılır. ALS’nin ortalama %9 ‘unda SOD1 genindeki mutasyonlar sorumlu tutulmaktadır. ALS ile ilişkili genlerin çoğu alellik heterojenite gösterir. Her gen içindeki farklı mutasyonlar aynı klinik fenotipe neden olabili...
devamı »

Prematür Ovarian Yetmezlik, Erken Menopoz

-
Resim
Prematür Ovarian Yetmezlik (POY) ve Erken Menopoz: Genetik Nedenler           Prematür ovarian yetmezlik (POY) veya erken menopoz, kadınlarda yumurtalık fonksiyonlarının 40 yaşından önce kaybedilmesiyle ortaya çıkan önemli bir durumdur. Genetik faktörler, bu rahatsızlığın en yaygın nedenleri arasında yer alır. Turner sendromu, Frajil X sendromu ve diğer genetik faktörler POY'un gelişiminde kritik rol oynar. Erken Menopoz, Prematür Ovaryen Yetmazlik Turner Sendromu ve X Kromozomu Anomalileri Klasik Turner Sendromu Turner sendromu, POY'un en yaygın genetik nedenidir ve X kromozomunun tamamen eksik olduğu bir durumdur. Klasik Turner sendromunda yumurtalık rezervi tamamen tükenmiştir ve doğurganlık mümkün değildir. Mozaik Turner Sendromu Mozaik Turner sendromunda, X kromozomu eksikliği kısmi veya hücresel düzeyde farklılık gösterebilir. Bu bireyler adet görebilir ve çocuk sahibi olabilirler. Ancak doğum öncesi dönemde başlayan foliküler kayıplar nedeniyle erken...
devamı »

Spinal Müsküler Atrofi (SMA): Genetik Temeller, Klinik Bulgular ve Tedavi Seçenekleri

-
Resim
Spinal Müsküler Atrofi (SMA) Nedir?      Spinal Müsküler Atrofi (SMA), motor nöron hasarı nedeniyle kas zayıflığına ve kas kaybına yol açan, otozomal resesif geçiş gösteren nadir bir nöromüsküler hastalıktır. Hastalığın temelinde, SMN1 (Survival Motor Neuron 1) genindeki delesyon veya patojenik mutasyonlar yer almaktadır. SMN proteini , motor nöronların hayatta kalması için kritik rol oynar. Eksikliği durumunda omurilikteki motor nöronlar dejenerasyona uğrar, kaslar uyarılamaz ve atrofi gelişir.      SMA'nın görülme sıklığı yaklaşık 1/6.000 - 1/10.000 arasında değişiklik göstermektedir. Taşıyıcılık oranı ise 1/40 - 1/60 arasındadır. Hastalığın kliniği, bulguları ve seyri genetik altyapıya ve SMN2 gen kopya sayısına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. SMA Spinal Musküler Atrofi SMA'nın Genetik Mekanizması      SMA, genetik olarak heterojen bir hastalık olup, SMN1 ve SMN2 genleri dışında da bazı genetik varyasyonlar ile ilişkilendirilmi...
devamı »