Alerjik Hastalıklar ve Genetik: Yatkınlık Genlerinden Çevresel Faktörlere Kapsamlı Bir Rehber

-

         Alerjik hastalıklar, genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerin bir arada rol oynadığı kompleks bir hastalık grubudur. Ailede alerjik hastalık öyküsü, kişide genetik yükü artırarak alerjik hastalıkların gelişiminde önemli bir risk faktörü oluşturur. Özellikle annede alerjik hastalık olması, çocukta alerjik hastalık görülme riskini artırır. Her iki ebeveynde de alerjik hastalık olması durumunda bu risk daha da yükselir. Ancak, genetik yatkınlık olmadan da alerjik hastalıklar ilk kez ortaya çıkabilir. Bu durum, alerjik hastalıkların multifaktöriyel (çok faktörlü) doğasını gösterir.

    Alerjik hastalıkların sıklığı, endüstrileşme, kentsel yaşam, hava kirliliği, sigara dumanına maruziyet ve sık antibiyotik kullanımı gibi çevresel faktörlerle birlikte artmıştır. Bu artış, genetik yatkınlığın çevresel faktörlerle etkileşimine bağlanabilir. Bu yazıda, alerjik hastalıkların genetik temellerini, yatkınlık genlerini ve çevresel faktörlerin rolünü ele alacağız.

Alerjik hastalıklar, genetik yatkınlık ve çevresel faktörler


Genetik Yatkınlık ve Aile Öyküsü

    Yapılan ikiz çalışmaları, birinci derece akrabada alerjik hastalık olmasının, kişide alerjik hastalık gelişme riskini 3 kat artırdığını göstermiştir. Aile öyküsü, yalnızca hastalığın ortaya çıkma riskini değil, aynı zamanda hastalığın seyrini (prognozunu) da etkiler.

Ancak, ailede alerjik hastalık öyküsü olmasına rağmen kişide hiçbir alerjik hastalık görülmeyebilir. Bu durum, genetik yatkınlığın tek başına yeterli olmadığını, çevresel faktörlerin de devreye girmesi gerektiğini gösterir.

Alerjik Hastalıklar ve Yatkınlık Genleri

   Alerjik hastalıklar, geniş bir spektruma sahiptir ve astım bu grubun en iyi bilinen temsilcilerinden biridir. Genom çapında ilişkilendirme çalışmaları (GWAS) ve bağlantı analizleri, astım ve diğer alerjik hastalıklarla ilişkili birçok yatkınlık geni ortaya koymuştur. Bu genlerden bazıları şunlardır:

  • ASRT, ASRT1, ASRT2, ASRT3, ASRT4, ASRT5, ASRT6, ASRT7, ASRT8

  • PTGDR, GPRA, IRAK3, ORMDL3, CHI3L1, HNMT, ADRB2, MUC7, IL13, SCGB3A2, HLA-G, TNF, PLA2G7, ALOX5, CCL11

       Bu genler, alerjik hastalıkların gelişiminde rol oynayan yatkınlık genleridir. Ancak, bu genlere bakılarak kişide alerjik hastalık tanısı konulamaz veya tedaviye yön verilemez. Alerjik hastalıklar, genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerin karmaşık etkileşimi sonucu ortaya çıkar.

Hiper-IgE Sendromu ve Monogenik Kalıtım

       Hiper-IgE sendromu, alerjik hastalıkların nadir görülen ve tek gen mutasyonu sonucu ortaya çıkan bir formudur. Bu sendrom, immünolojik bulguların yanı sıra cilt, iskelet sistemi ve diğer organ sistemlerini de etkileyebilir. Hiper-IgE sendromu ile ilişkili genler şunlardır:

  • STAT3: Otozomal dominant (baskın) kalıtım gösterir.

  • DOCK8: Otozomal resesif (çekinik) kalıtım gösterir.

Hiper-IgE sendromunun kesin tanısı, bu genlerin genetik analizi ile konur. Bu tür monogenik hastalıklar, alerjik hastalıkların genetik temellerini anlamak açısından önemli bir model oluşturur.

Çevresel Faktörlerin Rolü

      Alerjik hastalıkların sıklığı, modern yaşam tarzı ve çevresel faktörlerle birlikte artmıştır. Özellikle şu faktörler alerjik hastalıkların gelişimini tetikleyebilir:

  • Hava Kirliliği: Partikül madde ve egzoz gazları, solunum yolu alerjilerini artırır.

  • Sigara Dumanı: Pasif veya aktif sigara içiciliği, astım ve diğer alerjik hastalıkların riskini artırır.

  • Beslenme Alışkanlıkları: İşlenmiş gıdalar ve düşük lifli diyetler, bağırsak mikrobiyotasını olumsuz etkileyerek alerjik hastalıklara zemin hazırlar.

  • Sık Antibiyotik Kullanımı: Bağırsak mikrobiyotasının bozulması, immün sistemin dengesini etkileyebilir.

Sonuç ve Öneriler

      Alerjik hastalıklar, genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerin karmaşık etkileşimi sonucu ortaya çıkar. Aile öyküsü, özellikle birinci derece akrabalarda alerjik hastalık olması, kişide alerjik hastalık gelişme riskini artırır. Ancak, çevresel faktörler de bu süreçte kritik bir rol oynar.

Alerjik hastalıkların genetik temellerine yönelik araştırmalar devam etmekte olup, bu alandaki gelişmeler, yeni tedavi stratejileri geliştirmek açısından büyük önem taşımaktadır.

Güncel Kaynaklar:

  1. Barnes, K. C. (2011). Genetic studies of the etiology of asthma. Proceedings of the American Thoracic Society, 8(2), 143-148.

  2. Zhang, Y., & Zhang, L. (2014). Prevalence of allergic diseases in children: A review. World Journal of Pediatrics, 10(3), 201-207.

  3. Holland, S. M., et al. (2007). STAT3 mutations in the hyper-IgE syndrome. New England Journal of Medicine, 357(16), 1608-1619.

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Spinal Müsküler Atrofi (SMA): Genetik Temeller, Klinik Bulgular ve Tedavi Seçenekleri

-
Resim
Spinal Müsküler Atrofi (SMA) Nedir?      Spinal Müsküler Atrofi (SMA), motor nöron hasarı nedeniyle kas zayıflığına ve kas kaybına yol açan, otozomal resesif geçiş gösteren nadir bir nöromüsküler hastalıktır. Hastalığın temelinde, SMN1 (Survival Motor Neuron 1) genindeki delesyon veya patojenik mutasyonlar yer almaktadır. SMN proteini , motor nöronların hayatta kalması için kritik rol oynar. Eksikliği durumunda omurilikteki motor nöronlar dejenerasyona uğrar, kaslar uyarılamaz ve atrofi gelişir.      SMA'nın görülme sıklığı yaklaşık 1/6.000 - 1/10.000 arasında değişiklik göstermektedir. Taşıyıcılık oranı ise 1/40 - 1/60 arasındadır. Hastalığın kliniği, bulguları ve seyri genetik altyapıya ve SMN2 gen kopya sayısına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. SMA Spinal Musküler Atrofi SMA'nın Genetik Mekanizması      SMA, genetik olarak heterojen bir hastalık olup, SMN1 ve SMN2 genleri dışında da bazı genetik varyasyonlar ile ilişkilendirilmi...
devamı »

Prematür Ovarian Yetmezlik, Erken Menopoz

-
Resim
Prematür Ovarian Yetmezlik (POY) ve Erken Menopoz: Genetik Nedenler           Prematür ovarian yetmezlik (POY) veya erken menopoz, kadınlarda yumurtalık fonksiyonlarının 40 yaşından önce kaybedilmesiyle ortaya çıkan önemli bir durumdur. Genetik faktörler, bu rahatsızlığın en yaygın nedenleri arasında yer alır. Turner sendromu, Frajil X sendromu ve diğer genetik faktörler POY'un gelişiminde kritik rol oynar. Erken Menopoz, Prematür Ovaryen Yetmazlik Turner Sendromu ve X Kromozomu Anomalileri Klasik Turner Sendromu Turner sendromu, POY'un en yaygın genetik nedenidir ve X kromozomunun tamamen eksik olduğu bir durumdur. Klasik Turner sendromunda yumurtalık rezervi tamamen tükenmiştir ve doğurganlık mümkün değildir. Mozaik Turner Sendromu Mozaik Turner sendromunda, X kromozomu eksikliği kısmi veya hücresel düzeyde farklılık gösterebilir. Bu bireyler adet görebilir ve çocuk sahibi olabilirler. Ancak doğum öncesi dönemde başlayan foliküler kayıplar nedeniyle erken...
devamı »

Amyotrofik Lateral Skleroz, ALS Genetik mi?

-
Resim
Amniyotrofik lateral skleroz (ALS), genetik olarak birçok genetik varyasyonun orantısız olarak katkısıyla karakterize karmaşık bir nörodejeneratif hastalıktır. Ailede ALS hastası bireyin varlığı aile bireyleri açısından riski arttırır. ALS olan bireyin birinci derece akrabalarında (anne-baba-kardeş-çocuk) risk daha fazladır. Toplu olarak, tanımlanan genetik risk faktörleri, ALS’nin ∼% 50-% 70'inden sorumludur. ALS poligenik multifaktöriyel bir hastalıktır. Tek başına anlamı olmayan birçok genetik varyant ve birçok çevresel faktör bir araya gelerek hastalık ortaya çıkar. Hastalığın küçük bir kısmı ise tek gen hastalığı şeklinde kalıtırlır. Yani bir gendeki patojenik tek bir mutasyon hastalığın ortaya çıkmasına neden olabilir. Sonraki kuşaklara keskin bir biçimde kalıtılır. ALS’nin ortalama %9 ‘unda SOD1 genindeki mutasyonlar sorumlu tutulmaktadır. ALS ile ilişkili genlerin çoğu alellik heterojenite gösterir. Her gen içindeki farklı mutasyonlar aynı klinik fenotipe neden olabili...
devamı »