Gen Terapisi Nedir? Somatik ve Germline Tedavi Yöntemleri, CAR-T ve Yeni Nesil Uygulamalar

-
Resim
Gen Terapisi: Genetik Hastalıkların Geleceğe Taşınan Umudu Gen terapisi , mutasyona uğramış genlerin düzeltilmesi veya fonksiyonel genlerin ilgili dokuya aktarılması yoluyla hastalıkların tedavi edilmesini hedefleyen deneysel bir biyoteknolojik yaklaşımdır. 2024 itibarıyla bazı gen tedavileri klinik uygulamalara geçmiş olsa da, çoğu hâlâ araştırma ve klinik deneme aşamasındadır. Başta kistik fibroz, Duchenne müsküler distrofi, hemofili, talasemi ve orak hücre anemisi gibi monogenik (tek gen hastalığı) bozukluklar olmak üzere, kanser ve viral enfeksiyonlar gibi edinsel hastalıklar da gen tedavisinin hedefi haline gelmiştir. Gen Terapisinin Temel Yöntemleri Gen tedavisinde yaygın olarak kullanılan yöntemlerden biri, rekombinant DNA teknolojisi ile oluşturulmuş genetik materyalin, bir vektör aracılığıyla hedef hücrelere taşınmasıdır. Bu vektörler sıklıkla modifiye edilmiş adenovirüs , lentivirüs , AAV (adeno-associated virus) gibi viral taşıyıcılardır. Alternatif olarak, plazmidler,...
Yorum Gönder

Meme Kanseri Genetik mi?

-

Meme Kanserinde Genetik ve Risk Faktörleri: Neler Bilmeliyiz?

Meme kanseri, kadınlarda en sık görülen kanser türü olup, tüm kanser vakalarının %25'ini oluşturur. Ayrıca ölüme yol açan kanserler arasında ikinci sırada yer alır. Hormonal ve yaşam şekline bağlı faktörlerin yanı sıra genetik unsurlar, meme kanseri riskini önemli ölçüde artırır. Özellikle aile öyküsü olan kişilerde genetik faktörler, riskin belirlenmesinde kritik bir rol oynar.

Meme Kanseri Genetiği


Meme Kanseri Risk Faktörleri

  • Genetik ve Çevresel Etkiler: Meme kanserinde genetik faktörlerin etkisi %73 iken, çevresel faktörlerin etkisi %27’dir.
  • Ailesel ve Kalıtsal Meme Kanseri: Meme kanseri vakalarının %15-20’si ailesel, %5-10’u ise kalıtsal niteliktedir.
  • Poligenik Multifaktöriyel Kalıtım: Ailesel meme kanseri vakalarının bir kısmı, genetik testlerle tespit edilemeyen poligenik multifaktöriyel bir yapıya sahiptir. Bu tür vakalar genellikle ileri yaşta görülür.

Kalıtsal Meme Kanserinde Önemli Genler

BRCA1 ve BRCA2 genleri, kalıtsal meme kanseri vakalarının %90’ından sorumludur. Bu genlerdeki mutasyonlar, yaşam boyu kanser riskini önemli ölçüde artırır:

  • BRCA1: Meme kanseri riski ~%75, over kanseri riski ~%50.
  • BRCA2: Meme kanseri riski ~%50, over kanseri riski ~%20.

Diğer önemli genler ve meme kanseri riskleri:

  • TP53: %44–95
  • PTEN: %85
  • PALB2: %33–58
  • CDH1: %39–52
  • ATM: %15–52
  • CHEK2: %28–48

Bu genler yalnızca meme kanseri değil, diğer kanser türleri için de risk oluşturabilir. Örneğin, CDH1 mide kanseri, PALB2 ise pankreas kanseri riskini artırır.

Meme Kanserinin Kalıtsal Olduğunu Düşündüren Durumlar

Aşağıdaki özelliklerden birine sahipseniz tıbbi genetik polikliniğine başvurmanız önerilir:

  • 50 yaş altında meme kanseri tanısı.
  • Herhangi bir yaşta over kanseri tanısı.
  • Aynı memede iki kez kanser gelişimi.
  • Her iki memede kanser tespiti.
  • Üçlü negatif meme kanseri (östrojen, progesteron reseptörü ve HER2 negatif).
  • Pankreas kanseri ile birlikte meme kanseri öyküsü.
  • Ailede birden fazla meme kanseri vakası.
  • BRCA1 veya BRCA2 mutasyonu taşıyan bir aile öyküsü.
  • Erkekte meme kanseri.
  • Meme kanseri olan erkek akrabalar.
  • Ailede farklı kanser türlerinin bir arada bulunması.

Genetik Testlerin Önemi

Genetik testler, meme kanserinde aile öyküsüne sahip bireyler için önemlidir. Ancak bu testler yalnızca 18 yaşından sonra, genetik danışmanlık eşliğinde yapılır.
Genetik testlerin avantajları:

  • Ailedeki risklerin belirlenmesi.
  • Tedavi ve takip planlaması.
  • Diğer aile bireylerinin risk değerlendirmesi.

Test sonuçları, genellikle ilk olarak kanser tanısı almış bireyler üzerinden başlatılır. Sağlıklı bireyler ise bu sonuçlara dayanarak kendi genetik durumlarını değerlendirebilirler.

Erkeklerde Meme Kanseri

Meme kanseri yalnızca kadınların sorunu değildir. Erkeklerde de meme kanseri vakaları görülmektedir ve bu durum, genetik testlerle erken tanı ve önlem alınmasını gerektirir. Erkeklerin meme kanseri vakalarında özellikle BRCA mutasyonları üzerinde durulmalıdır.

Sonuç

Meme kanseri, genetik ve çevresel faktörlerin bir araya geldiği karmaşık bir hastalıktır. Erken tanı, genetik testler ve düzenli kontroller, riski yönetmede kritik öneme sahiptir. Tıbbi genetik danışmanlık ve doğru genetik testler, hem birey hem de aile için sağlıklı bir gelecek planlamasında önemli rol oynar.

Kaynaklar

  1. Easton, D. F., et al. (2015). Gene-panel sequencing and the prediction of breast-cancer risk. New England Journal of Medicine, 372(23), 2243-2257. DOI:10.1056/NEJMoa1516213
  2. Antoniou, A., et al. (2003). Average risks of breast and ovarian cancer associated with BRCA1 or BRCA2 mutations. American Journal of Human Genetics, 72(5), 1117-1130. DOI:10.1086/375033
  3. National Cancer Institute (NCI). (2023). Genetics of Breast and Ovarian Cancer. Link

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Amyotrofik Lateral Skleroz, ALS Genetik mi?

-
Resim
Amniyotrofik lateral skleroz (ALS), genetik olarak birçok genetik varyasyonun orantısız olarak katkısıyla karakterize karmaşık bir nörodejeneratif hastalıktır. Ailede ALS hastası bireyin varlığı aile bireyleri açısından riski arttırır. ALS olan bireyin birinci derece akrabalarında (anne-baba-kardeş-çocuk) risk daha fazladır. Toplu olarak, tanımlanan genetik risk faktörleri, ALS’nin ∼% 50-% 70'inden sorumludur. ALS poligenik multifaktöriyel bir hastalıktır. Tek başına anlamı olmayan birçok genetik varyant ve birçok çevresel faktör bir araya gelerek hastalık ortaya çıkar. Hastalığın küçük bir kısmı ise tek gen hastalığı şeklinde kalıtırlır. Yani bir gendeki patojenik tek bir mutasyon hastalığın ortaya çıkmasına neden olabilir. Sonraki kuşaklara keskin bir biçimde kalıtılır. ALS’nin ortalama %9 ‘unda SOD1 genindeki mutasyonlar sorumlu tutulmaktadır. ALS ile ilişkili genlerin çoğu alellik heterojenite gösterir. Her gen içindeki farklı mutasyonlar aynı klinik fenotipe neden olabili...
devamı »

Prematür Ovarian Yetmezlik, Erken Menopoz

-
Resim
Prematür Ovarian Yetmezlik (POY) ve Erken Menopoz: Genetik Nedenler           Prematür ovarian yetmezlik (POY) veya erken menopoz, kadınlarda yumurtalık fonksiyonlarının 40 yaşından önce kaybedilmesiyle ortaya çıkan önemli bir durumdur. Genetik faktörler, bu rahatsızlığın en yaygın nedenleri arasında yer alır. Turner sendromu, Frajil X sendromu ve diğer genetik faktörler POY'un gelişiminde kritik rol oynar. Erken Menopoz, Prematür Ovaryen Yetmazlik Turner Sendromu ve X Kromozomu Anomalileri Klasik Turner Sendromu Turner sendromu, POY'un en yaygın genetik nedenidir ve X kromozomunun tamamen eksik olduğu bir durumdur. Klasik Turner sendromunda yumurtalık rezervi tamamen tükenmiştir ve doğurganlık mümkün değildir. Mozaik Turner Sendromu Mozaik Turner sendromunda, X kromozomu eksikliği kısmi veya hücresel düzeyde farklılık gösterebilir. Bu bireyler adet görebilir ve çocuk sahibi olabilirler. Ancak doğum öncesi dönemde başlayan foliküler kayıplar nedeniyle erken...
devamı »

Spinal Müsküler Atrofi (SMA): Genetik Temeller, Klinik Bulgular ve Tedavi Seçenekleri

-
Resim
Spinal Müsküler Atrofi (SMA) Nedir?      Spinal Müsküler Atrofi (SMA), motor nöron hasarı nedeniyle kas zayıflığına ve kas kaybına yol açan, otozomal resesif geçiş gösteren nadir bir nöromüsküler hastalıktır. Hastalığın temelinde, SMN1 (Survival Motor Neuron 1) genindeki delesyon veya patojenik mutasyonlar yer almaktadır. SMN proteini , motor nöronların hayatta kalması için kritik rol oynar. Eksikliği durumunda omurilikteki motor nöronlar dejenerasyona uğrar, kaslar uyarılamaz ve atrofi gelişir.      SMA'nın görülme sıklığı yaklaşık 1/6.000 - 1/10.000 arasında değişiklik göstermektedir. Taşıyıcılık oranı ise 1/40 - 1/60 arasındadır. Hastalığın kliniği, bulguları ve seyri genetik altyapıya ve SMN2 gen kopya sayısına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. SMA Spinal Musküler Atrofi SMA'nın Genetik Mekanizması      SMA, genetik olarak heterojen bir hastalık olup, SMN1 ve SMN2 genleri dışında da bazı genetik varyasyonlar ile ilişkilendirilmi...
devamı »